همه چیز درباره ویشنو – قسمت نهم: آواتار ماهی (Matsya) تجلی اول ویشنو

در اولین قسمت از معرفی آواتارهای ده گانه ویشنو، به سراغ آواتار ماهی (Matsya) تجلی اول ویشنو می رویم و در مورد خصوصیات آن و چرایی ظهور ویشنو با این آواتار توضیح می دهیم. با ما همراه شوید.

ظهور ويشنو در شکل آواتار ماهی ماهی (Matsya)، ماجرای نجات حیات از نابودی است. در این داستان منوساتباورتا (Manu Satyaverta) که او را اولین قانونگذار کره ارض (1) و نخستین بنیانگذار شریعت الهی Dharma Sutra میدانند، نقشی بسیار مهم دارد. شخصیت منو از یکسو معادل حضرت آدم در ادیان ابراهیمی است (2) و از سوی دیگر با حضرت نوح مطابقت دارد.

در داستان ماتسيا Matsya (که ذیلا به آن اشاره خواهد شد) به شخصیت حضرت نوح در قالب منو برمیخوریم و از این رو ماتسیا به عنوان اولین آوتار که قاعدتا می بایست در ابتدایی ترین مراحل خلقت حیات باشد، منطقی نخواهد بود. ليکن به نظر می رسد که محققينی که این تقسیم بندی را پذیرفته اند نظر به شخصیت منو به عنوان ابوالبشر داشته اند و بر اساس آن، وی را در صدر آوتارها ذکر نموده اند.

داستان آواتار ماهی (Matsya)

داستان آواتار ماهی (Matsya) از این قرار است که روزی منو دست در آب داشت که ناگاه ماهی کوچکی در دست او آمد. منو با تعجب به ماهی نگاه کرد و ماهی به سخن دهان گشود و از او پناه خواست. منو هنوز در بهت بود که ماهی چنین گفت:

«ای مرد شریف، درنگ مکن که من امروز محتاج توام و بدان که این نیکی تو بی نتیجه نخواهد ماند و من به تلافی آن تو را از سیل عظیمی که زمین و همه موجودات آن را تهدید به فنا میکند، نجات خواهم داد.»

منو پذیرفت. کاسه ای کوچکی را پر از آب کرد و ماهی را در آن گذاشت؛ ماهی به سرعت رشد کرد، به طوری که آن ظرف کوچک دیگر جوابگوی نیاز او نبود. منو ناچار او را در تنگ بزرگتری جای داد، لیکن دیری نپائید که تنگ هم برای جسم سریع الرشد ماهی کافی نبود. منو ناچار او را به حوض آبی انتقال داد ولی پس از مدتی جسم ماهی چنان بزرگ شد که حوض آب کفایت جثه او را نیاورد. این سیر رشد همچنان ادامه یافت و در اندک زمانی همه آبگیرها بر روی تنگ شدند و تنها اقیانوس بود که می توانست جثه عظیم او را در خود جای دهد.

منو که فردی زیرک و هوشمند بود دریافت که چنین عظمتی تنها می تواند تجلی ویشنو (خداوند محافظ کائنات) باشد. آواتار ماهی که از حالات منو مطلع بود دوباره به سخن درآمد و منو را هشدار داد که طغیان عظیمی در پیش است. پس به او امر کرد که برای در امان ماندن از بلایای طوفان و حفظ حیات کره ارض، یک کشتی بزرگ بنا کند.

منو اطاعت کرد و در اندک زمانی کشتی عظیمی بنا گردید. پس ماتسيا از او خواست که همه حکیمان و فضلا و انواع حیوانات و گیاهان را در آن جای دهد. همینکه نمونه موجودات در کشتی جای گرفتند امواج به حرکت درآمدند. آب بالا آمد، بادهای شدید وزیدن گرفتند، و اقیانوس طغیان کرد. منو، مار ششا را چون طنابی از یک سو به سکان کشتی و از سوی دیگر به دم ماتسيا بست و ماهی غول پیکر کشتی و سرنشینانش را تا فرو نشستن طوفان، به نرمی و سلامت هدایت کرد (3).

آواتار ماهی (ماتسیا) در هنگام مبارزه با امواج و نجات کشتی منو به شیاطین و دیوهایی که در کتب مقدس ودا را به هنگام خواب از جهان آفرین (برهما) ربوده بودند برخورد، با ایشان به جنگ برخواست و وداها را نجات داد. آنگاه کتب مقدس را به منو داد و اصول معرفت و شیوه ی هدایت انسان ها را در ادوار چهارده گانه، به وی آموخت (4).

پی نوشت:

1. کتاب قانون منو قدیمی ترین کتاب قانون هندوان است که در آن دستورالعمل گوناگون مذهبی، عبادی و اجتماعی از قبیل چگونگی آموختن وداها ، غذاهای حلال و حرام، وظایف زنانه مردان و شاهان و قوانین کیفری درج گردیده است.
2. لفظ منو Manu با الفاظی چون Manusa و Manusaya و هر دو با لفظ انگلیسی Man به معنای انسان هم ریشه است. منو اولین انسان بوده و از عهد ریگودا (۱۲۰۰ ق.م) با عنوان ابوالبشر از او یاد شده است.
3. اولین ذکر از ماتسیا در Satapatha Brahmana آمده است.
4. هر کالپا (دوره جهانی) به چهارده دوره منوی که به آن Manvantaras گفته اند تقسیم می شود. هر منوانتار معادل 71 مهایوگا است و هر مهایوگا یک دوره کامل اساطیری است که در پست های پیشین توضیح داده شد. هر دوره منوی معادل 30.672.000 سال زمینی می باشد.