همه چیز درباره ویشنو – قسمت دوم: صفات الهه ویشنو

در قسمت دوم آشنایی با ویشنو، به سراغ معرفی صفات الهه ویشنو می رویم و مهم ترین خصایصی که به این خدای باستانی اطلاق می شود را برای شما شرح می دهیم. برای آشنایی با این صفات در ادامه با ما همراه شوید.

صفات الهه ویشنو

الهه ویشنو در متون مذهبی به صفات مختلفی موصوف گشته است. این صفات را میتوان به دو دسته: صفات سلبیه و صفات ثبوتیه تقسیم نمود. صفات سلبیه ی ويشنو عبارتند از:

نامحدود: همانگونه که قبلا هم اشاره شد.

ستوه (Sattva): به عنوان صفت بارز ویشنو ذکر شده است، ولی ستوه تنها یکی از کیفیات پراکریتی است و ویشنو خود خالق و شکل دهنده ی پراکریتی است، لذا وسعت او ورای آن است.

فناناپذیر: او علت درونی موجودات، تکیه گاه هستی و عامل اتصال اجزای عالم به یکدیگر است. او عین حفاظت و پایداری است و فنا را در ذات او جایی نیست.

غیرقابل ادراک: ذهن انسان مربوط به جهان ماده است، زیرا خود بخشی از این جهان است و طبیعتا پدیده ی حقیری چون انسان عظمت خداوندی را نمی تواند درک کند.

غیرقابل حس: حواس از پست ترین عوامل شناخت حق هستند و او را با حواس مادی نمی توان دریافت.

نامرئی: خداوند تعالی برای کسانی که به امور جهانی و آناتما (Anatma) گرفتارند نامرئی و پنهان است، لیکن آنکه روی از این جهان بگرداند و به پرستش معبود دل گمارد، به رویت او موفق شود. (آتما (Ama) خویش مطلق و روح کلی است که موجب ظهور ارواح میگردد. آناتما نقطه ی مخالف آتما به مفهوم عینیات جهان مادی است.)

مطلب مرتبط: همه چیز درباره ویشنو – قسمت اول

«خدا را میتوانند در قلب خود رؤیت کنند آنهایی که جهان خارج را نمی بینند» که:

رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند
بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت

در خصوص مشاهده ی خداوند در حال مراقبه و اشراق، اشارات بسیاری در کتب مقدسه آمده است.

«آنها که حواس خویش را تحت تسلط دارند و به مراقبه پرداخته اند وی را دیده اند. آنکه درکی صحیح و ذهنی خالص ندارد، همواره خود را ناپاک نگاه می دارد. او هیچگاه به مرتبه ی ارتباط با ابدیت نمی رسد و همواره در دور تولدهای پس از مرگ (سمسارا) باقی می ماند. از سوی دیگر، آنکه درک صحیح و ذهن خالص دارد و خویش را پاک (از گناه و دلبستگی های دنیا) نگاه می دارد، به مرحله ی وصل او و خروج از این دایره دست می یابد.»

Net Neti: اوج توصیف صفات سلبیه ی الهه ویشنو و بیان عظمت غیر قابل ادراک و توصیفش در عبارت Neti_Neti آمده است. این واژه به معنای انکار تمام صفاتی است که وی را به آن منتسب نمایند. این عبارت در تفاسیر پوراناها و اوپانیشادها آمده است:

او خدا نیست، شیطان نیست، انسان و حیوان نیست. او کیفیت و حرکت و علت و معلول ندارد. پس درود بر او که تنها می توان توسط انکار او را شناخت.

تأكيداتی از این قبیل باعث گشت که عده ای به استناد کتب مقدس و تفاسیر موجود منکر وجود ویشنو شوند، ولی حقیقت این است که «توصیف حقیقت در واژه ی Neti نباید موجب انکار برهمن یا ویشنو شود، بلکه Neti به معنای انکار هرگونه محدودیت برای تعریف و توصیف ذات باری و حقیقت مطلق است.»

از سوی دیگر در بخش صفات ثبوتیه، صفات الهه ویشنو بدین شرح بوده است:

1. حقیقت
2. ازلی و ابدی
3. علم لایتناهی
4. قادر مطلق
5. مسعود
6. کبیر
7. حاکم مطلق
8. پاک و منزّه
9. متّکا و محور جهان
10. خالق
11. حافظ جهان و محور اتصال اجزاء هستی: این بارزترین صفت ویشنو است که توصیف مفصل آن گذشت و او را در مرتبه ی اصل نگهدارنده ی جهان جای داد.